Niegdyś musiał walczyć o pozycję na polskim stole. Dzisiaj nie wyobrażamy sobie bez niego obiadu. Chyba każdy z nas usłyszał kiedyś – mięsko zjedz, kartofelki możesz zostawić. I kto z nas nie wolał czasem od mięska owych traktowanych po macoszemu, bo jedynie jako dodatek, ziemniaków ? Pomyśl zresztą : czy znasz kogoś, kto nie lubi ziemniaków ?
Ziemniaki na naszych stołach to zasługa Jana III Sobieskiego. To właśnie on przybył spod Wiednia obdarowany przez cesarza Leopolda workiem kartofli. Królowa Marysieńka nie polubiła jednak ich smaku, za to zachwyciła się jego kwiatami.
Nic zresztą w tym dziwnego : na dworach Europy ziemniak traktowany był jako roślina ozdobna – robiono z niego bukieciki, nawet ślubne, szczególnie upodobano go sobie w Watykanie. Zanim jednak ziemniak pojawił się na ziemiach polskich, przebył długą drogę.” Udomowiony ” został bowiem w Ameryce Południowej – był podstawą menu Inków, którzy hodowali je w sprytnie nawadnianych uprawach nawet w terenach górskich. Na większą skalę ziemniaki przywędrowały do Europy w XVI wieku, za sprawą Hiszpanów, którzy podbili Peru i Chile. Obecnie jest uprawiany na szeroką skalę i szacuje się, że statystyczny Polak zjada w ciągu roku ponad 100 kg ziemniaków. Taki wynik nie powinien dziwić, jeśli weźmiemy pod uwagę, jak wiele potraw kuchni polskiej bazuje właśnie na tym warzywie. Na świecie istnieje ponad 10 tysięcy odmian ziemniaków. Już Inkowie hodowali 250 jego odmian. Wyobraźcie więc sobie, ile i jakich odmian mamy teraz – na przykład ziemniaki fioletowe czyli truflowe, o których nie wszyscy słyszeli. W Polsce istnieje ponad 100 różnych odmian, a do najbardziej popularnych należą : Irga, Vineta, Agata, Irys, Lord. Ze względu na przeznaczenie kulinarne wyróżnia się 4 główne typy ziemniaków :
A – odmiany sałatkowe – po ugotowaniu nie rozpadają się i zachowują kształt
B – wszechstronne, które można gotować, piec, smażyć, używać do zup czy farszów
C – mączyste, polecane zwłaszcza do pieczenia , placków ziemniaczanych, pyz i kopytek
D – bardzo mączyste o suchej konsystencji
Tak naprawdę w Polsce kochamy ziemniaki. Wszystkie ich odmiany. W Biesiekierzu jest pomnik ziemniaka, a w Mońkach na Podlasiu w herbie pojawia się kobieta stojąca przy krzewie ziemniaczanym. Ale nie zawsze tak było. Polacy przez długi czas byli przekonani, że ziemniak powoduje choroby. Rzeczywiście – niedogotowany czy surowy, a tym bardziej super młody czy zielonkawy może przyprawić nas o ból brzucha. Ludzie szybko zorientowali się, że ziemniaki można nie tylko jeść, ale i . . . pić. Pod koniec XVIII wieku zaczęto wyrabiać z ziemniaków skrobię i alkohol. Zwiększono powierzchnię upraw ziemniaczanych i wynaleziono kopcowanie – metodę, dzięki której ziemniaki można było łatwo przechowywać w dobrym stanie. Od tego czasu ziemniak był dostępny przez cały rok, prosty w hodowli, syty, trochę słodki, choć gotowany zazwyczaj na słono – tak utorował sobie drogę do podniebień Polaków.
Mimo, że ziemniak nie należy do ulubionych warzyw dietetyków, to jednak jest zdrowy. Sam w sobie nie jest kaloryczny, to dodatki sprawiają, że taki się staje. Bo dodajemy do nich przecież masło, śmietanę czy skwarki. Poza tym podajemy je z sosem czy mięsem. Ziemniaki powinni spożywać ci , którzy potrzebują potasu. Bo ziemniaki to prawdziwa bomba potasowa. W 100 g ugotowanych ziemniaków znajduje się około 340 mg tego składnika mineralnego. Przy dużej dawce potasu i małej zawartości sodu są polecane osobom cierpiącym na nadciśnienie tętnicze. Ziemniaki są lekkostrawne, dlatego można je jeść w przypadku dolegliwości trawiennych, a także przy zatruciach. Są dobrym produktem na trawienie ze względu na dużą zawartość błonnika. Ziemniaki są uważane za skuteczny lek przeciwbólowy. Okłady z surowych ziemniaków stosuje się w ludowej medycynie na zwichnięcia, zapalenia stawów oraz bóle reumatyczne. Oprócz tego zawierają także : magnez, fosfor, żelazo, miedź, mangan, cynk, witaminy : m. in. A, PP, B 1,B 5, B 6, E, K. A także, co ciekawe mają dużo witaminy C, więcej nawet niż pomidory. Jak dorzucimy do tego jeszcze białko i błonnik to mamy cały komplet prozdrowotny.
A co możemy przyrządzić z ziemniaków oprócz tego, że mogą być gotowane, pieczone, smażone, w formie puree. Na przykład : zupę ziemniaczaną, kluski śląskie, kluski szare, kopytka, kartacze, placki ziemniaczane, frytki, chipsy, pyzy, zapiekanki, ziemniaczane sałatki, babkę ziemniaczaną, gołąbki z ziemniaków i kaszy gryczanej, ziemniaki po cabańsku i wiele, wiele innych, no i oczywiście przebój lata : młode ziemniaczki z masłem, posypane posiekanym koperkiem i zsiadłe mleko lub kefir. Każdy z nas ma swój ulubiony wariant ziemniaków. Jednak bez wątpienia – to jedne z najbardziej popularnych produktów na naszych stołach.
Materiał przygotowała: M. Kozieł
Teksty źródłowe :
Zdjęcia – grafika Google.